Artikel het Kontakt

'Vertrouwen in de overheid is erg laag'

Vier gedupeerde gezinnen krijgen momenteel steun van de gemeente om de gevolgen van de toeslagenaffaire te boven te komen. Altena wil dat meer mensen zich melden.

De verhalen van ouders die diep in de schulden zijn beland door de toeslagenaffaire zijn schrijnend en ook het voorbeeld dat Lucia Hoeke aanhaalt geeft nog maar eens aan hoe je in een neerwaartse spiraal kan komen als de Belastingdienst je op de huid zit. Haar verhaal gaat over twee werkende ouders. Ze krijgen vorderingen van de Belastingdienst om hun teveel ontvangen kinderopvangtoeslag terug te betalen. De ouders sluiten daardoor op den duur zelfs een lening af, zodat ze niet alleen schuld hebben bij de Belastingdienst, maar ook bij de bank. "Ze zijn gewoon bang om belastingaangifte te doen", zegt Hoeke. Tegelijkertijd kampt de vrouw met gezondheidsklachten en wil ze zich laten omscholen naar ander werk. Daarnaast hebben deze ouders ook de mantelzorg voor hun eigen ouders. "Het gaat om zoveel meer dan die stomme toeslag alleen", wil Hoeke maar zeggen. "Door het een vervallen gedupeerde gezinnen in het ander." Hoeke is inkomensconsulent bij de gemeente Altena en houdt zich onder meer bezig met schuldhulpverlening. Uit gegevens van de Belastingdienst blijkt dat in Altena in ieder geval negentien gezinnen aanspraak maken op compensatie als gevolg van de toeslagenaffaire, waarbij tussen 2006 en 2019 landelijk naar schatting 26.000 ouders - en daarmee 80.000 kinderen - ten onrechte beschuldigd werden van fraude met kinderopvangtoeslagen. Ouders hadden vaak kleine fouten gemaakt of waren misleid door gastouderbureaus, en moesten daarom de volledige kinderopvangtoeslag terugbetalen. Vier gezinnen in Altena krijgen momenteel hulp om de financiële gevolgen daarvan het hoofd te kunnen bieden. "Andere ouders die we bellen wijzen onze hulp af, omdat het voor hen al goeddeels is opgelost en ze bang zijn om die periode opnieuw te beleven. Ze hebben het een plekje gegeven en hopen dat ze die compensatie van 30.000 euro krijgen."

Anita Hendriks is een van die getroffen ouders in Altena. Haar dossier liep van 2007 tot 2016. Ze heeft ervoor gekozen haar hele dossier integraal te laten uitzoeken en ze is in januari gecompenseerd. "Uiteindelijk ben ik niet zo in de problemen gekomen als veel andere ouders, maar ik hoor natuurlijk ook die schrijnende verhalen. En je moet ook niet uitvlakken wat voor effect de gebeurtenissen op kinderen hebben gehad. Veel konden jaren niet naar sportverenigingen en er was geen geld voor verjaardagen of vakanties. Kinderen hebben ook het verdriet en de stress bij hun vaders en moeders gezien, die in sommige gevallen door alle spanningen zelfs uit elkaar gegaan zijn." Als lid van het Ouderpanel Kinderopvangtoeslag van de Belastingdienst helpt ervaringsdeskundige Hendriks deze ouders en zorgt ze dat ze gehoord worden in Den Haag. Recent had het panel een diner met Mark Rutte en de demissionair minister-president bracht daar zelf het verhaal ter sprake van een mevrouw uit Tilburg, die met haar kapotte stofzuiger naar het gemeenteloket moest komen om aanspraak te maken op een tegemoetkoming. "Mensonterend", vindt Hendriks. Toen ze Rutte vervolgens vroeg naar een oplossing daarvoor, moest hij het antwoord schuldig blijven, vertelt ze. "Terwijl hij er nota bene zelf over begon", roept ze uit. "Hij hóórt die schrijnende verhalen. Je kan als overheid wel luisteren en signaleren, maar je moet ook handelen. Mijn vertrouwen in de overheid is inmiddels erg laag, al heb ik wel veel vertrouwen in staatssecretaris Alexandra van Huffelen. Zij neemt de ouders heel serieus en wil het echt voor ze oplossen."

Oplossen is natuurlijk goed, maar voorkomen is beter, zoals het spreekwoord luidt. De toeslagenaffaire is een symptoom van 'het totale systeem, dat niet klopt', zegt Hendriks. "Ik denk dat de gemeente een grotere rol moet krijgen bij het uitbetalen van toeslagen. Het moet in ieder geval weg bij de Belastingdienst. Sowieso kan daar de communicatie met de burger veel beter. De Belastingdienst gaat altijd uit van zijn eigen gelijk." Ze ervoer dat zelf toen ze een jaar aan toeslagen moest terugbetalen, omdat haar ex-man nog ingeschreven stond op haar woonadres. "Dat had de gemeente ambtshalve gedaan, omdat hij geen vaste verblijfplaats had. Maar hij woonde dus niet bij mij. Ik moest alles gewoon van mijn eigen inkomen rondbreien en had recht op die toeslagen. Maar de Belastingdienst zei: 'Dat is toch echt uw probleem, mevrouw'. Nou, dan stapelt het zich op." De gemeente Altena hoopt dat meer gedupeerde ouders zich melden voor hulp bij de gevolgen van de toeslagenaffaire (zie kader). Wie belt, komt altijd in gesprek met Lucia Hoeke. Is ze niet aan het werk, zoals op vrijdag, dan belt ze altijd snel terug. "Want mensen praten er niet makkelijk over, het is een taboe. Ik zou het dan ook jammer vinden als mensen mij niet aan de lijn krijgen en vervolgens niet meer terugbellen, omdat ze niet direct geholpen zijn. Ouders die bellen krijgen altijd iemand aan de lijn bij de gemeente, waar ze hun gegevens kunnen achterlaten. En ik bel zo snel mogelijk terug." Hendriks roept iedereen op om zich te melden. "De kans is groot dat je onterecht hebt terugbetaald."

'We gaan dit goed rechtzetten'

Aan de ene kant hoopt wethouder Paula Jorritsma dat niet veel ouders zullen reageren op de oproep om zich te melden als ze financiële problemen hebben door de toeslagenaffaire. Dat zou immers betekenen dat er in de gemeente Altena 'gelukkig' weinig probleemgevallen zijn. Aan de andere kant staat de deur van het gemeentehuis wagenwijd open, vertelt ze. "De bedoeling is dat we dit voor iedereen goed recht gaan zetten. Het is belangrijk om hier ruchtbaarheid aan te geven." Tegelijkertijd blijft een gemeente een overheidsinstantie, beseft Jorritsma. "En hoe je het ook wendt of keert, het vertrouwen in de overheid is mede door de toeslagenaffaire gekelderd. Dat wantrouwen is funest, dat heb je niet zomaar terug. En natuurlijk is het een taboe om over je schulden te praten. Mensen vertellen het liever niet als iets niet gelukt is. Ik ben blij dat we met Anita Hendriks een ervaringsdeskundige binnen Altena hebben, die ook nog eens in het Ouderpanel Kinderopvangtoeslag van de Belastingdienst zit."

Volgens de wethouder is de toeslagenaffaire een symptoom van een bredere problematiek die speelt in Nederland. "De vraag is hoe het zover heeft kunnen komen dat ouders zó de dupe worden van de werkwijze van de Belastingdienst. Voor mij gaat het hier om het gebrek aan tegenmacht. De overheid moet dienend zijn aan haar inwoners. We zijn geen BV Nederland."

Jorritsma pleit voor een minder ingewikkeld systeem. "De mensen die het het hardste nodig hebben, moeten vaak de meest ingewikkelde formulieren invullen om een toeslag te krijgen. Ik zou zeggen: maak het de mensen niet te moeilijk. We moeten het in de basis eenvoudiger maken."

Contact opnemen met de gemeente

Gedupeerde ouders die zich voor hulp willen melden bij de gemeente kunnen daarvoor contact opnemen via het telefoonnummer van OnS Altena: 0183-516060. Mailen kan ook: ons@gemeentealtena.nl of direct naar Lucia Hoeke via l.hoeke@gemeentealtena.nl.

Ook via de wijkteams en de medewerkers binnen het sociaal domein komen meldingen bij Hoeke terecht.

OnS Altena

OnS Altena is er voor iedereen in de gemeente die ondersteuning nodig heeft bij o.a. jeugdhulp, werk en inkomen en mantelzorg.