Eerste Bestuursrapportage 2019 en Kadernota 2020

Dit is de eerste Kadernota van de gemeente Altena. Met de Kadernota 2020 schetst het college op hoofdlijnen het financiële kader voor de opstelling van de Begroting 2020 en de Meerjarenraming 2021-2023, waarover uw raad op 12 november 2019 zal besluiten.

Het Bestuursakkoord ‘Samen bouwen aan een kernachtig Altena’ kiest voor een behoedzame koers waar het gaat om ons uitgavenpatroon. Tegelijkertijd straalt het akkoord ambitie en daadkracht uit, want we willen Altena nog mooier, completer, beter en duurzamer maken dan het nu al is.

Behoedzaamheid en daadkracht, op het eerste gehoor toch wat tegenstrijdige begrippen, moesten met elkaar verenigd worden in een realistische Kadernota. Dat was in het kort de uitdaging waar wij als college voor stonden. Dit vroeg om een zoektocht naar creatieve oplossingen, met uitgebreide financiële exercities en beleidsmatige analyses. Zo kort na een herindeling is dat een pittige opgave.

Met gepaste trots kunnen we uw raad laten weten dat het gelukt is. Wij presenteren u hierbij een Kadernota die in 2020 en 2021 afkoerst op een sluitende begroting en in de twee jaren daarna een positief begrotingssaldo laat zien. Daarvoor hoeven we de buikriem niet al te strak aan te halen, want alle onderwerpen uit het Bestuursakkoord en het Collegeprogramma kunnen daadwerkelijk worden opgepakt. Daarnaast zijn de financiële effecten van alle lopende projecten geactualiseerd en is zelfs nog ruimte gevonden voor nieuwe onderwerpen die extra middelen vragen. Dat alles betekent dat we onze ambities kunnen verzilveren en zelfs nog  meer kunnen doen dan we al van plan waren. Goed nieuws voor Altena dus!

Wij vertrouwen erop dat de Kadernota 2020 u voldoende bouwstenen oplevert voor constructieve discussie en voor het maken van goede keuzes, waarmee we samen verder kunnen bouwen aan de mooie gemeente Altena. We zien uit naar een vruchtbaar debat.

Met vriendelijke groet,

Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Altena,

Doel van de Kadernota

Met de behandeling van de Kadernota 2020 kunt u als raad invulling geven aan uw kaderstellende rol. De uitkomsten van de behandeling van de nota vormen voor ons college het uitgangspunt voor de inrichting van de Begroting 2020 die in de raad van 12 november 2019 aan u zal worden voorgelegd.

Deze nota bevat tevens de Eerste Bestuursrapportage 2019 die inzicht geeft in het verloop van de door u op 2 april jl. vastgestelde Begroting 2019 tot dusver. Deze bestuursrapportage kunt u zien als de bijgestelde Begroting 2019. De inkt van de Begroting 2019 is nog maar net droog, zodat we met een summiere rapportage konden volstaan en die in deze Kadernota konden meenemen. Bij het opstellen van deze Eerste Bestuursrapportage zijn de consequenties van de Meicirculaire 2019 nog niet bekend. Zodra hier zicht op is, zullen wij u nader informeren.

Een gezond financieel perspectief

We beginnen met het goede nieuws. We hebben een gezonde uitgangspositie en kunnen voortvarend aan de slag met de uitvoering van het Collegeprogramma. We kunnen zelfs nog iets extra’s doen. Daarbij hebben we alle relevante financiële ontwikkelingen in ogenschouw genomen, althans voor zover die op dit moment in beeld zijn.

De Kadernota laat zien dat het mogelijk is om voor de jaren 2020 en 2021 met een sluitende begroting te komen, waarna we volgens de huidige prognoses in 2022 en 2023 afkoersen op positieve begrotingssaldi en daarbij behouden we een gezonde reservepositie.

Daarbij blijven wij waakzaam op onze financiële positie, vooral omdat de eerste periode na een herindeling onvermijdelijk gepaard gaat met financiële onzekerheden en onduidelijkheden.

We blijven alert door reserves kritisch tegen het licht te houden en budgetten scherp te monitoren. We moeten nog veel werk verzetten, maar zetten met deze Kadernota een belangrijke eerste stap naar een duurzaam gezonde financiële huishouding.

De programma’s en thema’s

In deze Kadernota hanteren we de programma-indeling die is gebruikt bij het Bestuursakkoord ‘Samen bouwen aan een kernachtig Altena’ en in de Begroting 2019. U ziet deze indeling ook terug in het Collegeprogramma 2019-2022, dat we gelijktijdig met deze Kadernota aan uw raad aanbieden.

1. Inwoner en bestuur
2. Altena samenredzaam
3. Veelzijdig Altena
4. Duurzaam Altena
5. Bereikbaar Altena
6. Financiën

Deze programma’s zijn uitgewerkt in thema’s. Deze thema’s zijn in het Collegeprogramma beschreven en verder vertaald in ambities, maatschappelijke effecten en concrete activiteiten. Om doublures te voorkomen, beperken we ons in deze Kadernota daarom in hoofdzaak tot de thema’s en onderwerpen die financiële consequenties hebben voor het meerjarenperspectief, omdat extra middelen nodig zijn om daarmee aan de slag te gaan.

De Kadernota 2020 is als volgt opgebouwd.

Hoofdstuk 1 Eerste Bestuursrapportage 2019

Hoofdstuk 1 van deze Kadernota bevat de Eerste Bestuursrapportage 2019. Hierin wordt ingegaan op de mutaties ten opzichte van de op 2 april 2019 door uw raad vastgestelde Begroting 2019.

Hoofdstuk 2 Financiële vertaling Collegeprogramma

De financiële vertaling van het Collegeprogramma staat centraal in hoofdstuk 2. Per programma worden de verschillende wensen, ambities en actiepunten van een beleidsmatige en financiële onderbouwing voorzien.

Hoofdstuk 3 Investeringen en grote projecten

In dit hoofdstuk volgt een actualisatie van een aantal reeds voorgenomen investeringen. Daarnaast wordt ingezoomd op de majeure projecten die in het Collegeprogramma zijn opgenomen en worden de financiële effecten daarvan in beeld gebracht.

Hoofstuk 4 Financieel perspectief 2019-2023

In hoofdstuk 4 wordt rekening houdend met hetgeen in de voorgaande hoofdstukken is opgenomen het financieel perspectief voor de jaren 2019-2023 in beeld gebracht. Daarin zijn de meest recente inzichten verwerkt.

Hoofdstuk 5 Toekomstige financiële ontwikkelingen

Hoofdstuk 5 gaat in op een aantal toekomstige ontwikkelingen die van belang kunnen zijn voor de financiële positie van de gemeente. Bijvoorbeeld Cao-ontwikkelingen, ontwikkelingen in de BBV, de aangekondigde herijking van het verdeelmodel van het gemeentefonds, inclusief het sociaal domein.

Hoofdstuk 6 Samenvatting en beslispunten

De Kadernota 2020 wordt afgesloten met hoofdstuk 6, waarin naast de samenvatting wordt aangegeven welke beslispunten voorliggen. Daarbij gaat het onder meer om de voorgestelde wijziging van de Begroting 2019 en om de richtinggevende uitspraken over neergelegde programmavoorstellen.

Bijlage A. Mutaties Eerste Bestuursrapportage 2019 en dekkingsvoorstellen

Bijlage B. Mutaties Collegeprogramma begrotingsjaar 2019 en dekkingsvoorstellen

Bijlage C. Totaaloverzicht mutaties Collegeprogramma 2019-2023

Bijlage D. Financieel-technische uitgangspunten

De Begroting 2019 is tot stand gekomen op basis van consolidatie van de begrotingen 2018 van de voormalige gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem en is op 2 april 2019 door de raad vastgesteld. Gezien de korte tijd tussen de vaststelling van de Begroting 2019 en de opstelling van de Kadernota 2020 is de Eerste Bestuursrapportage 2019 zeer beperkt van omvang en is ervoor gekozen deze als hoofdstuk in de Kadernota 2020 op te nemen. De beslispunten die uit de Eerste Bestuursrapportage 2019 voortvloeien worden uiteraard in het raadsvoorstel meegenomen.

In onderstaande tabel is het overzicht opgenomen van de wijzigingen van de begroting vanaf de vaststelling op 2 april 2019 van de Begroting 2019 tot de Kadernota 2020. Een groot deel van de wijzigingen betreft onvermijdelijke, onvoorziene en onuitstelbare kosten. Het gaat daarbij met name om incidentele kosten, gericht op 2019.

Toelichting op de mutaties

a. Dienstverleningsovereenkomst jeugdhulp met Breda. De dienstverleningsovereenkomst met de gemeente Breda inzake jeugdhulp is vernieuwd. Breda voert voor de gemeente Altena meer taken uit. De extra kosten bedragen met ingang van 2019 structureel € 26.600. In 2019 is daarnaast sprake van incidenteel extra kosten van € 147.499.

b. Werkkleding buitendienst en milieustraat alsmede droogkasten. Als gevolg van de herindeling is nieuwe werkkleding voor de medewerkers van de buitendienst en de milieustraat aangeschaft. De kosten bedragen in totaal € 92.000 eenmalig en kunnen worden gedekt uit het frictiebudget.

c. Inlopen achterstand revisiegegevens riolering. Voor het inlopen van de achterstand die is ontstaan bij het verzamelen en beheren van de revisiegegevens van de riolering is in 2019 een bedrag nodig van € 30.000.

d. Schade dak Veldzicht. Het dak van het voormalige zwembad, eigendom van de gemeente en nu door diverse partijen als accommodatie in gebruik, is door hagelbuien beschadigd geraakt. Reparatie van de ontstane schade kost in 2019 incidenteel € 33.000. Bezien wordt of gelijktijdig met de reparatie zonnepanelen kunnen worden aangebracht.

e. Informatieplicht energiebesparing Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant (OMWB). Met ingang van 1 juli 2010 zijn bedrijven en instellingen verplicht informatie te verschaffen over energiebesparing. De OMWB moet hierop toezien, hetgeen tot extra kosten leidt. Deze extra kosten worden over de aangesloten gemeenten verdeeld. Voor de gemeente Altena gaat het in 2019 om een bedrag van € 10.540. Voor de jaren na 2020 worden met OMWB nadere afspraken gemaakt.

f. Harmonisatie toerekening overhead naar taakvelden. De drie voormalige gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem hanteerden voor de toerekening van de kosten van overhead verschillende methoden. Voor de opstelling van de Kadernota 2020 en uiteindelijk de Begroting 2020 is de toerekening op basis van een geharmoniseerde methode berekend. Het toepassen van deze nieuwe methode heeft geen noemenswaardige financiële consequenties, de hoogte van de overhead is ten opzichte van het totaal van de drie voormalige gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem niet substantieel veranderd.

g. Gesloten betaalsysteem, identiteitsvaststelling en paspoortontwaarder. In 2020 moeten ten behoeve van de publieksbalie enkele zaken worden aangeschaft en geregeld in het kader van de bedrijfsvoering: (i) gesloten betaalsysteem zonder kasgeld voor publieksbalie; (ii) uitrusten vier werkplekken met de benodigde hard- en software voor identiteitsvaststelling; en (iii) paspoortontwaarder om oude reisdocumenten ongeldig te maken. Per saldo resulteert dit in een incidentele last in 2019 van € 24.417. Vanaf 2021 is sprake van een structurele last van € 3.619.

h. Vloeistofdichtevloer milieustraat. Een inspectieronde laat zien dat aan de vloeistofdichtevloer reparaties noodzakelijk zijn. Hiermee is in 2019 een bedrag van € 50.000 gemoeid.

i. Extra werkzaamheden rondom A27. Ten behoeve van de te voeren bestuurlijke lobby wordt in het najaar van 2019 geïnventariseerd welke knelpunten rondom de A27 mogelijk ontstaan. De kosten hiervoor worden op € 25.000 geschat.

j. Uitzetten meetpunten kavels / inmeten beheerdata. Voor het uitzetten van meetpunten en het inmeten van kavels zijn we grotendeels afhankelijk van marktpartijen. Dat is een kostbare aangelegenheid, waardoor we niet altijd een marktpartij inschakelen, maar soms onnauwkeurigheden in de meting accepteren. Dat is een ongewenste situatie. Inschakeling van een marktpartij leidt voorts tot vertraging. Als we dit in eigen beheer kunnen uitvoeren, kunnen we sneller werken. Daarvoor is Gps-apparatuur nodig die overigens ook voor andere doelen kan worden gebruikt, bijvoorbeeld voor het uitzetten van nieuwe bomenrijen. De kosten van de apparatuur bedragen € 12.000 eenmalig in 2019.  

k. Inventarisatie binnen- en buitenkunst. Op dit moment ontbreekt een overall zicht op de aanwezige binnen- en buitenkunst in de gemeente Altena. Om dit zicht te krijgen is een inventarisatie noodzakelijk. De kosten hiervoor bedragen in 2019 € 10.000. 

l. Aanschaf AED. Om te komen tot een dekkende spreiding van AED’s op het grondgebied van Altena is de aanschaf van drie extra AED’s noodzakelijk. Dit leidt tot een bedrag van € 10.000 aan extra kosten in 2019.

m. De Veense Put. Al jaren is door de voormalige gemeente Aalburg gewerkt om de werkelijke (gebruiks)situatie van het gebied De Veense Put in overeenstemming te brengen met de juridische situatie. De problematiek rondom De Veense Put is echter gevarieerder. Hierbij kan gedacht worden aan sociale vraagstukken, toeristische uitstraling, huisvesting van arbeidsmigranten en de verwijdering van afvalstoffen. De integrale aanpak van de Veense Put vergt extra inzet. De kosten hiervan bedragen € 50.000 in 2019. In de Kadernota wordt vanaf 2020 rekening gehouden met een bedrag van € 100.000 structureel.

n. Opstellen gemeentebreed Integraal Huisvestingsplan (IHP). De drie Integrale Huisvestingsplannen Onderwijs worden momenteel geharmoniseerd. Daarbij worden de verschillen geanalyseerd en de financiële effecten in beeld gebracht. Hierbij is externe begeleiding noodzakelijk. De kosten hiervan bedragen in 2019 € 26.000. 

Administratieve wijzigingen

Naast bovengenoemde wijzigingen zijn in de Eerste Bestuursrapportage 2019 administratieve correctieboekingen verwerkt. Met de samenvoeging van de begroting van de voormalige gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem tot de zogenoemde technische Begroting 2019 zijn niet alle budgetten meteen op de juiste plaats terechtgekomen. Ook moesten sommige budgetten nog (verder) verdeeld worden. Deze wijzigingen zijn administratief van aard en per saldo budgettair neutraal. Omdat het om een veelheid van wijzigingen gaat worden deze in dit hoofdstuk niet apart zichtbaar gepresenteerd.

De voorgestelde wijzigingen in de Eerste Bestuursrapportage 2019 leiden in 2019 en volgende jaren tot een negatieve bijstelling van het begrotingssaldo. In hoofdstuk 4 van deze Kadernota 2020 is de dekking hiervoor aangegeven.

In dit hoofdstuk worden de ambities uit het Collegeprogramma financieel vertaald. Per programma worden de ambities en de lasten daarvan weergegeven. Daarnaast is een aantal overige onderwerpen vermeld.

• Programma 1 Inwoner en bestuur
• Programma 2 Altena samenredzaam
• Programma 3 Veelzijdig Altena
• Programma 4 Duurzaam Altena
• Programma 5 Bereikbaar Altena
• Programma 6 Financiën

In dit hoofdstuk volgt in paragraaf 3.1 een actualisatie van de reeds voorgenomen investeringen en grote projecten. In paragraaf 3.2 wordt ingezoomd op de majeure projecten die in het Collegeprogramma zijn opgenomen en worden de financiële effecten daarvan in beeld gebracht.

3.1 Actualisatie investeringen en grote projecten

Hieronder wordt een overzicht gegeven van (de actualisatie van) een aantal reeds voorgenomen
investeringen / grote projecten. Voor een aantal van deze investeringen zullen wij met een
raadsvoorstel nog apart bij uw raad terugkomen.

In de eerste tabel zijn investeringen weergeven waarvan de kapitaallasten reeds in de begroting zijn opgenomen. De tweede tabel laat de benodigde extra investeringen zien.

Investeringen, met reeds in de begroting opgenomen kapitaallasten

Benodigde extra investeringen, kapitaallasten in Kadernota 2020

Toelichting

Nieuwbouw brandweerkazernes

De raad van de voormalige gemeente Werkendam heeft in 2017 een krediet beschikbaar gesteld voor een nieuw te bouwen brandweerkazerne in Dussen. In totaal is een bedrag van € 1.250.000 voor dit doel gereserveerd, dat door de gestegen bouwkosten niet langer voldoende is. Naar verwachting is hiervoor in 2020 een extra investering nodig van € 200.000. De jaarlijkse extra kapitaallast bedraagt € 12.900, met ingang van 2022.

In de Begroting 2019 van de gemeente Altena is een krediet van € 1.200.000 opgenomen voor de nieuwbouw van de brandweerkazerne in Hank.

Atletiekaccommodatie Sleeuwijk

De Altena Road Runners hebben een plan ontwikkeld voor de aanleg van een atletiekaccommodatie aan de Nieuwe Roef te Sleeuwijk, in de directe nabijheid van het Altena College. Die school wil voor de gymlessen ook gebruik maken van deze faciliteit. Het financiële uitgangspunt is dat het plan wordt gerealiseerd zonder de Paardensportvereniging De Nieuwe Roef naar een nieuwe locatie te verplaatsen.

In het vierde kwartaal van 2019 leggen wij een voorstel voor aan uw raad. Als besloten wordt tot uitvoering van deze plannen dan vergt dit een investering van € 2,0 miljoen in 2020. De hieruit voortvloeiende kapitaallasten zijn reeds opgenomen in de begroting.

Brede School Almkerk

In het Investeringsplan van de Begroting 2018 van de voormalige gemeente Woudrichem is ten behoeve van de Brede School Almkerk een bedrag opgenomen van € 5.500.000, gebaseerd op een haalbaarheidsstudie uit 2016. In februari 2018 is door de raad van de voormalige gemeente Woudrichem na een scenariostudie het principebesluit genomen de Brede School Almkerk te realiseren volgens een scenario dat meerkosten ter grootte van € 991.000 kent. Momenteel vinden er gesprekken plaats met betrokken partijen. Na de zomer leggen wij uw raad met betrekking tot de Brede School Almkerk een nader voorstel voor.

Nieuwbouw PCB De Regenboog Nieuwendijk

Vanuit het investeringsplan van de voormalige gemeente Werkendam is een krediet van € 3.571.000 beschikbaar voor de nieuwbouw van basisschool De Regenboog in Nieuwendijk. In 2018 zijn de voorbereidingen voor de nieuwbouw gestart.

3.2 Majeure projecten

In onderstaande tabel zijn de ambities uit het Collegeprogramma weergegeven, die tot majeure projecten leiden. Voor deze investeringen geldt dat de kapitaallasten meegenomen worden in het financieel perspectief van deze Kadernota 2020. Tevens geldt dat de investeringen met een afzonderlijk raadsvoorstel nog aan de raad zullen worden voorgelegd, waarin nut en noodzaak nader zullen worden uitgewerkt. De bedragen in onderstaande tabel zijn gebaseerd op de nu bekende informatie en inzichten en op het prijspeil 2019.

Herstructurering Biesboschhaven Zuid / Insteekhaven Werkendam

Gebrek aan kaderuimte belemmert de groei van onze maritieme sector. Voor de langere termijn is een nieuwe grote havenontwikkeling nodig. In het Collegeprogramma hebben we een aantal acties genoemd die deze stip aan de horizon dichterbij moeten brengen, zoals een lobby om aan te haken bij het Deltaprogramma en diverse andere activiteiten. Het is niet realistisch om te veronderstellen dat de schop voor dit majeure project deze collegeperiode al de grond ingaat.

Daarom zetten we tevens in op een oplossing voor de kortere termijn. Via kavelruil willen we komen tot een insteekhaven door herstructurering van de Biesboschhaven Zuid. Met de provincie zijn we van mening dat dit een belangrijke stap is naar een grote havenontwikkeling.

Het overleg met de grondeigenaren over kavelruil is in volle gang. De verwachting is dat we in 2019 een intentieovereenkomst kunnen sluiten die nog in dit jaar kan worden uitgebouwd naar een samenwerkingsovereenkomst. Met de bestemmingsplanprocedure is al een begin gemaakt. Die procedure ronden we uiterlijk in het eerste kwartaal van 2020 af. Het bestemmingsplan zal direct langs de kade alleen ruimte bieden aan maritieme bedrijven. De aanbesteding van dit project is gepland in 2020.

De provincie heeft een subsidie beschikbaar gesteld van € 2,5 miljoen. Totaal gaat het om een investering van € 6,4 miljoen in 2021. Met inzet van de subsidie bedraagt de totale investering € 3,9 miljoen met een bijbehorende kapitaallast van € 33.000 in 2021 (in verband met grondaankoop) en na ingebruikname van de haven van € 61.000 vanaf 2022.

Uitbreiding sportfaciliteiten MFC d’Alburcht

Het bestuur van MFC d’Alburcht heeft aangegeven dat uitbreiding van de sporthal gewenst is. Tijdens piekmomenten is te weinig ruimte beschikbaar. Het stichtingsbestuur heeft een visie laten ontwikkelen, waarin het complex wordt uitgebreid met een turnzaal en extra kleedkamers.

In samenspraak met het stichtingsbestuur ontwikkelen we een plan dat bij de betrokken organisaties, gebruikers en andere belanghebbenden op draagvlak kan rekenen. De noodzakelijke investering is geraamd op € 2 miljoen in 2021. Daaruit vloeit een jaarlijkse kapitaallast voort van € 154.000, met ingang van 2022. Voor de duidelijkheid mag niet onvermeld blijven dat het hierbij gaat om een eerste raming, op basis van een schetsontwerp.

Integraal Huisvestingsplan Onderwijs voor Altena

De drie Integrale Huisvestingsplannen Onderwijs worden momenteel geharmoniseerd. Daarbij worden de verschillen geanalyseerd en de financiële effecten in beeld gebracht. Daarbij gaat speciale aandacht uit naar de investeringsplanning van de voormalige gemeente Aalburg die nog niet in de meerjarenbegroting is verwerkt. Het nieuwe Integrale Huisvestingsplan wordt in het vierde kwartaal van 2019 ter vaststelling voorgelegd aan uw raad.

Naar verwachting is hiervoor in 2020 een extra investering nodig van € 2.266.000. De jaarlijkse kapitaallast daarvan bedraagt € 12.000, met ingang van 2021.

Ontsluitingsweg Werkendam inclusief toegangsweg Energiefabriek Waterschap Rivierenland
De Dijkgraaf den Dekkerweg in Werkendam kan het toenemende verkeer volgens de verkeersmodellen in 2025 niet meer verwerken. Het knooppunt bij Werkendam moet worden gereconstrueerd en versterkt. Daarbij wordt ook de toekomstige weg naar de energiefabriek betrokken. De totale investering hiervoor bedraagt naar verwachting € 2.000.000. De kapitaallasten bedragen van af 2022 € 120.000 per jaar.

Brandweerkazerne Almkerk

De brandweerkazerne in Almkerk wordt gehuurd van een particulier voor een bedrag van € 43.500 per jaar. Het pand voldoet niet aan de eisen op het gebied van veilig en schoon werken. De voormalige gemeente Woudrichem heeft al grond aangekocht voor een nieuwe kazerne en heeft ook het bestemmingsplan aangepast. In de begroting zijn voor de nieuwbouw echter geen middelen gereserveerd. Naar verwachting is hiermee een investering gemoeid van € 1.200.000. Daaruit vloeit met ingang van 2021 een kapitaallast voort van € 44.000. Per saldo blijven de jaarlasten hiermee dus in lijn met de huidige situatie.

Rotonde N322 / Hoge Maasdijk

De kruising N322/Hoge Maasdijk bij Andel is onveilig, vooral voor fietsers. De N322 wordt druk bereden door vrachtverkeer en dagelijks steken veel scholieren het kruispunt over. Al enige tijd bestaan plannen om hier een rotonde aan te leggen. Gelijktijdig wordt een busparkeerplaats gerealiseerd. Het project wordt door de provincie inmiddels uitvoeringsgereed gemaakt. Voor de rotonde bedraagt de investering € 1,2 miljoen, dit wordt gedeeltelijk gefinancierd door de provincie. Het aandeel voor gemeente Altena is € 600.000. Hieruit vloeit een last voort van € 36.000 vanaf 2022. Voor de busparkeerplaats gaat het om een investering van € 850.000. Daaruit vloeit met ingang van 2023 een structurele last voort van € 51.000.

In de voorgaande hoofdstukken zijn de financiële mutaties in de Eerste Bestuursrapportage 2019 weergegeven en zijn de financiële effecten van de ambities uit het Collegeprogramma vertaald. Alle mutaties samen leiden voor de jaren 2019-2023 tot het volgende financiële beeld.

De tabel laat zien dat mutaties uit de Eerste Bestuursrapportage 2019, de financiële vertaling van het Collegeprogramma en de aanpassingen in de investeringen per saldo tot een negatief begrotingssaldo in de jaren 2019, 2020 en 2021 leiden. In de jaren 2022 en 2023 is sprake van een positief begrotingssaldo.

Om het negatieve begrotingssaldo in de jaren 2019, 2020 en 2012 het hoofd te bieden is gezocht naar dekking. In onderstaande tabel zijn dekkingsvoorstellen opgenomen, die er per saldo toe leiden dat uiteindelijk meerjarig sprake is van een (meer dan) sluitend financieel beeld.

Toelichting dekkingsvoorstellen

• Tegenover de mutaties in de Eerste Bestuursrapportage 2019 op het gebied van Jeugd staan een incidentele en structurele onttrekking uit de reserve Sociaal Domein. Uit deze reserve kunnen ook de kosten die samenhangen met de digitalisering van het sociaal domein gedekt worden.
   
• Ten aanzien van de extra kosten die voortvloeien uit werkzaamheden die direct samenhangen met de herindeling wordt voorgesteld de dekking ten laste van het frictiekostenbudget brengen. Het gaat hier om de kosten die samenhangen met de aanschaf van nieuwe werkkleding (Eerste Bestuursrapportage 2019), het overbrengen van archief naar het Streekarchief, de harmonisatie van beheerplannen en het opstellen van strategisch vastgoed- en accommodatiebeleid.

• De kosten die samenhangen met het inlopen van de achterstand bij de revisiegegevens riolering (Eerste Bestuursrapportage 2019) kunnen gedekt worden uit de egalisatievoorziening riolering.  

• Dekking in bestaande budgetten. Er wordt van uit gegaan dat na de samenvoegingen van de budgetten van de drie voormalige gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem over de gehele begroting bezien budgettaire ruimte zal zijn ontstaan. 
   
• Maatregelen Rijk op het gebied van Jeugd. Uit recente berichtgeving komt naar voren dat de gemeente vanuit het Rijk extra middelen kan verwachten voor Jeugd. Omdat niet duidelijk is op welke manier de extra middelen over de gemeenten verdeeld worden is niet na te gaan wat de omvang hiervan voor de gemeente Altena is. Daarom is behoedzaam gerekend met een bedrag van € 200.000 vanaf 2020 en € 150.000 vanaf 2023.
   
• Incidentele vrijval niet gebruikte reserves. Een doorlichting op hoofdlijnen van de samengevoegde reserves van de drie voormalige gemeenten geeft aan dat in 2020 voor een bedrag van € 100.000 kan vrijvallen.
   
• Inzet reserve Financieel-economische crisis (vrijval saldo reserve). Het resterende saldo van de reserve Financieel-economische crisis kan vrijvallen, waardoor in 2019 en 2020 een bedrag van € 200.000 ingezet kan worden.
   
• Inzet reserve organisatieontwikkeling (vrijval saldo reserve). Het resterende saldo van de reserve Organisatieontwikkeling kan vrijvallen, waardoor in 2019 een bedrag van € 87.210 ingezet kan worden.

• Dekking uit jaarrekeningresultaat 2018 voormalige gemeenten. De Jaarrekening 2018 van de drie voormalige gemeenten laat naar verwachting een positief resultaat zien van € 1,6 miljoen. Voorgesteld wordt dit resultaat in de jaren 2019, 2020 en 2021 ter dekking van het negatieve begrotingssaldo in te zetten.

Herziening financiële verhouding

In juni 2018 heeft de minister van Binnenlandse Zaken aan de Tweede Kamer gemeld te werken aan een herziening van het totale gemeentefonds per 2021. Met deze herziening van het gemeentefonds wordt onder meer beoogd om de vastgestelde knelpunten in de verdeling van de middelen voor het sociaal domein op te lossen. Met deze herijking wordt gestreefd naar een globale verdeling, die aansluit bij de verschillen in kosten van gemeenten en bij de verschillen in inkomsten die gemeenten zelf genereren.

Onderzocht wordt in hoeverre de verdeling rekening moet houden met kostenverschillen tussen gemeenten. Zo wordt bijvoorbeeld gekeken of de huidige centrumfunctie voor de verdeling van de middelen uit de algemene uitkering voldoet. In het herijkingsonderzoek wordt daarbij de vraag meegenomen of een groot aantal kernen in de gemeente leidt tot hogere kosten. Er vindt ook een onderzoek plaats naar alternatieve manieren om rekening te houden met verschillen in eigen inkomsten. Nu wordt daarvoor uitgegaan van een uniforme standaard, maar wellicht is een meer gedifferentieerde aanpak mogelijk.

De afgelopen maanden hebben diverse voorbereidende onderzoeken plaatsgevonden en eind maart zijn de daadwerkelijke verdeelonderzoeken van start gegaan. Het is de bedoeling om de nieuwe verdeelmodellen in 2021 in te voeren. Dat betekent dat de uitkomsten van het verdeelonderzoek in de Meicirculaire van 2020 worden gepubliceerd. Zoals altijd zal een herijking van de verdeelmaatstaven tot herverdeeleffecten leiden. Wat het effect zal zijn voor algemene uitkering van de gemeente Altena is niet in te schatten.

Ontwikkelingen Cao

De Cao Gemeenten is op 1 januari 2019 afgelopen. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de vakbonden onderhandelen over een nieuwe cao. Het laatste bod van de VNG is een salarisverhoging van 4,9%. Belangrijk punt voor de VNG is verder de harmonisatie van het bovenwettelijk verlof, zodat een eind komt aan lokale verschillen. De vakbonden willen echter een salarisverhoging van 6,5% en een minder-werkenregeling voor 60-plussers. De vakbonden komen dan uit op een salarisverhoging van 7,25% over twee jaar. Dat is een fors hogere looneis ten opzichte van de inflatie en overige cao’s.

Het overleg bevindt zich op dit moment in een impasse. De vakbonden hebben de onderhandelingen opgeschort, omdat zij onvoldoende vertrouwen in een akkoord hebben. De VNG heeft de vakbonden opgeroepen het overleg te hervatten.

De nieuwe cao-afspraken kunnen leiden tot hogere personeelslasten. Voor salariskostenontwikkeling is een structurele stelpost in de begroting opgenomen.

Wmo

Vanaf 1 januari 2019 is de eigen bijdrage voor hulp en ondersteuning vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) maximaal € 17,50 per vier weken. Hierbij wordt niet meer gekeken naar het inkomen of het vermogen bij de berekening van de eigen bijdrage voor de Wmo. Hierdoor zien  wij een stijging in de aanvragen voor Wmo-voorzieningen. De verwachting is dat de kosten hoger worden dan begroot, de omvang  hiervan is op dit moment nog niet te bepalen. In de Tweede Bestuursrapportage 2019 zullen wij u hierover nader informeren.

Bijdrage GR GGD

Met de GGD loopt een discussie over gehanteerde aantallen bij de berekening van de bijdrage van de gemeente Altena aan de gemeenschappelijke regeling. De uitkomst van deze discussie kan van belang zijn voor de hoogte van de bijdrage van de gemeente Altena aan de GGD in 2019 en verdere jaren. Indien hierover voor de Begroting 2020 nog geen duidelijkheid is zullen wij dit in de Begroting 2020 als risico in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing meenemen.

Ontwikkelingen BBV

Recent is door de Commissie BBV een aantal nieuwe nota’s uitgebracht, onder andere de nota Incidentele baten en lasten. Met de aanbevelingen en stellige uitspraken in deze nota’s is bij de opstelling van de Begroting 2019 rekening gehouden. Ook voor de Begroting 2020 zal de meest recente informatie gebruikt worden.
 

De commissie BBV werkt momenteel aan een actualisering van notities op het terrein van het grondbeleid waarbij de bestaande uitingen zoals de notities grondexploitaties, faciliterend grondbeleid, en tussentijds winstnemen (POC-methode) worden samengevoegd en geactualiseerd naar aanleiding van vragen uit de praktijk.

Provinciaal toezicht

Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020

Elke provincie houdt financieel toezicht op de gemeenten binnen het grensgebied. Een aantal veranderingen, zoals decentralisaties in het Sociaal Domein, wijzigingen in het Besluit Begroting en Verantwoording, hebben ertoe geleid dat het bestaande toezichtkader uit 2014 is herzien. Met ingang van de Begroting 2020 hanteren de provincies een nieuw gemeenschappelijk financieel toezichtkader (GTK 2020 gemeenten).

Het nieuwe GTK is door een volledigere uitwerking van de kaders uitgebreider vormgegeven. Een aantal kaders is scherper geformuleerd, waardoor er minder interpretatieruimte is en er sprake is van meer uniformiteit bij het toezicht. Sinds 2014 zijn er aanpassingen geweest in de wet- en regelgeving. Zo is bijvoorbeeld het BBV gewijzigd en zijn er door de Commissie BBV nieuwe notities uitgebracht, onder andere over kapitaalgoederen en structurele en incidentele baten en lasten. De gevolgen hiervan zijn in het nieuwe GTK verwerkt. Een belangrijke wijziging ten opzichte van het GTK uit 2014 is dat de toezichthouders gaan werken met een uniforme toetspuntenlijst. Op basis van een aantal uniforme toetspunten kan de toezichthouder snel vaststellen of een gemeente voor het komende jaar onder repressief (regulier) toezicht kan worden geplaatst en/of eventueel nader onderzoek nodig is. Met deze werkwijze is een eerste aanzet gedaan om het toezicht transparanter te maken en meer risicogericht en proportioneel.

Begrotingscirculaire provincie Noord-Brabant

Elk jaar stuurt de provincie Noord-Brabant een brief met informatie die van belang is voor het opstellen van de begroting, de zogenoemde begrotingscirculaire. De vaste onderwerpen van deze circulaire staan nu in het nieuwe GTK en komen daarom niet meer terug in de begrotingscirculaire. De circulaire bevat nog wel de relevante ontwikkelingen van het BBV en de overige actualiteiten die van belang zijn voor het opstellen van de begroting. Gezien de nu geringere omvang van de circulaire wordt deze door de provincie niet meer apart voor de raad en het college opgesteld. De circulaire is nu gericht aan de raad en wordt in kopie aan het college gestuurd.

Voor de Begroting 2020 kijkt de provincie nadrukkelijk naar de incidentele baten en lasten en de toelichting daarop alsmede naar de ramingen van de baten en lasten van het sociaal domein.

Om in aanmerking te komen voor regulier repressief toezicht moet aan de volgende voorwaarden voldaan worden. 

• De begroting is structureel en reëel in evenwicht. De structurele baten dekken ieder jaar de structurele lasten en de ramingen zijn realistisch. Als de begroting niet structureel en reëel in evenwicht is, dan moet aannemelijk zijn dat dit evenwicht uiterlijk in het laatste jaar van de meerjarenraming tot stand wordt gebracht.
• De jaarrekening en begroting zijn op tijd ingezonden. De jaarrekening vóór 15 juli van het jaar volgend op het verslagjaar en de begroting vóór 15 november van het jaar voorafgaand aan het begrotingsjaar.

Overhead

Overheadkosten zijn alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. Activiteiten die onder de overhead vallen, zijn grofweg in te delen in ondersteunende afdelingen (zoals activiteiten van personeelszaken, facilitaire zaken, financiën) en ondersteunende personen op de taakvelden (zoals activiteiten van leidinggevenden, secretariaat). Conform de regeling van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) moeten de kosten van de overhead in een apart overzicht in de begroting opgenomen worden. In de programma’s worden alleen de kosten opgenomen van het primaire proces. Deze kosten moeten zoveel mogelijk direct worden toegerekend aan de betreffende taken en activiteiten.

De drie voormalige gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem hanteerden voor de toerekening van de kosten van overhead verschillende methoden. Voor de opstelling van de Kadernota 2020 en uiteindelijk de Begroting 2020 is de toerekening op basis van een geharmoniseerde methode berekend. Het toepassen van deze nieuwe methode heeft geen noemenswaardige financiële consequenties, de hoogte van de overhead is ten opzichte van het totaal van de drie voormalige gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem niet substantieel veranderd. Zie ook de toelichting bij de Eerste Bestuursrapportage 2019 in hoofdstuk 1.

Heffingen, tarieven en kostendekkendheid

Voor de Begroting 2020 gelden de percentages uit de Begroting 2019 als uitgangspunt. In het najaar van 2019 zal meer inzicht ontstaan in de tarieven en kostendekkendheid. Uitzondering hierop vormt de afvalstoffenheffing. De raad ontvangt na de zomer een voorstel voor systeem en hoogte van de afvalstoffenheffing.

Harmonisatie beheerplannen openbare ruimte

In het Bestuursakkoord is opgenomen dat de komende tijd de beheerplannen van de drie voormalige gemeenten worden geharmoniseerd tot een beheerplan voor de gemeente Altena. Daarna kan besluitvorming plaatsvinden over het gewenste onderhoudsniveau voor de openbare ruimte en de daarbij behorende kosten. Gelet op de staat van bepaalde kapitaalgoederen is het op basis van de nu beschikbare informatie de verwachting dat dit waarschijnlijk gaat leiden tot een kostenstijging.

Samenvatting

• In de Begroting 2019 zoals vastgesteld door de raad op 2 april 2019 is een (meer dan) sluitend meerjarenbeeld gepresenteerd.
• In de cijfers is nog geen rekening gehouden met de Meicirculaire 2019. Zodra deze verschenen en geanalyseerd is zullen wij de raad hierover informeren.
• De meerjarige doorwerking van de mutaties uit de Eerste Bestuursrapportage 2019, de vertaling van de ambities uit het Collegeprogramma, de overige onderwerpen en de geraamde kapitaallasten uit de voorgestelde investeringen leiden tot een negatief begrotingssaldo in 2019, 2020 en 2021.
• Met de voorgestelde oplossingsvoorstellen laat de Begroting 2020 en de Meerjarenraming 2021-2023 een meerjarig (meer dan) sluitend beeld zien.

Beslispunten

De Kadernota 2020 heeft een bijzonder karakter. De Eerste Bestuursrapportage 2019 is hierin opgenomen en de ambities uit het Collegeprogramma zijn financieel vertaald. Deze vertaling heeft ook mutaties in het jaar 2019 tot gevolg, die apart vastgesteld moeten worden. Dit leidt tot de volgende beslispunten.

Beslispunten

De raad wordt voorgesteld

1. In te stemmen met de mutaties in de Eerste Bestuursrapportage 2019 en de lasten te dekken conform bijlage A.
2. De meerjarige doorwerking van de mutaties in de Eerste Bestuursrapportage 2019 in de jaren 2020-2023 te betrekken bij het financieel perspectief van de Kadernota 2020.
3. In te stemmen met de mutaties uit hoofde van het Collegeprogramma, de overige onderwerpen alsmede de investeringen en majeure projecten voor het begrotingsjaar 2019 en de lasten te dekken conform bijlage B.
4. De meerjarige doorwerking van de in beslispunt 3 genoemde mutaties naar de jaren 2020-2023 te betrekken bij het financieel perspectief van de Kadernota 2020.
5. In te stemmen met de Kadernota 2020 als richtinggevend document voor de opstelling van de Begroting 2020 en de Meerjarenraming 2021-2023.

Bijlage A. Mutaties Eerste Bestuursrapportage 2019 en dekkingsvoorstellen

Bijlage B. Mutaties Collegeprogramma en dekkingsvoorstellen 2019

Bijlage C. Totaaloverzicht mutaties Collegeprogramma 2019-2023

Bijlage D. Financieel-technische uitgangspunten Begroting 2020

Wilt u de Eerste Bestuursrapportage 2019 en de Kadernota 2020 liever als PDF downloaden en lezen? Dat kan hier.